Tư thế sai là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây đau và chấn thương trong nghề nha khoa. Hãy cùng khám phá những cách đơn giản, dựa trên bằng chứng khoa học để cải thiện tư thế làm việc, kéo giãn hiệu quả và xây dựng sức mạnh để bảo vệ sức khỏe và sự nghiệp của bạn.
Tác giả: Katrina Klein, RDH, CEAS, CPT
Bạn sẽ học được gì qua bài viết này:
- Tư thế sai trong quá trình điều trị nha khoa góp phần gây ra các rối loạn cơ xương khớp (MSDs) và ảnh hưởng đến hiệu suất lâm sàng như thế nào
- Những điều chỉnh công thái học (ergonomic) như: chiều cao ghế, vị trí bệnh nhân và bố trí dụng cụ ra sao để giảm căng thẳng và hỗ trợ tư thế lành mạnh hơn
- Những động tác kéo giãn nên thực hiện giữa các ca điều trị để giảm căng cơ và cải thiện khả năng vận động
- Tại sao xây dựng sức mạnh nền tảng thông qua các bài tập kháng lực lại cần thiết để duy trì tư thế đúng trong thực hành hàng ngày
Tác động của tư thế sai
Ngày nay, việc con người có tư thế xấu hơn so với vài thập kỷ trước là điều được thừa nhận rộng rãi. Việc sử dụng thiết bị điện tử, công việc ngồi nhiều, lối sống ít vận động – và trong trường hợp của chúng ta là chính nghề nghiệp – đã góp phần rất lớn vào tình trạng này.
Nha khoa là một nghề đòi hỏi sự tập trung cao độ, kỹ năng vận động tinh và thường xuyên làm việc ở khoảng cách gần với bệnh nhân. Theo thời gian, những yêu cầu này khiến các bác sĩ hình thành thói quen tư thế xấu như khom lưng, gù vai, cúi cổ quá mức.
Dù những tư thế này có vẻ vô hại trong ngắn hạn, nhưng nghiên cứu cho thấy chúng làm tăng nguy cơ mắc các rối loạn cơ xương khớp (MSDs) và đau mạn tính.
Một nghiên cứu cho thấy có đến 91% nhân viên nha khoa báo cáo mắc các vấn đề cơ xương khớp liên quan đến công việc, với lưng, vai và cổ là những khu vực bị ảnh hưởng nhiều nhất. Tư thế cúi đầu về trước làm tăng áp lực lên cột sống cổ và vùng vai, dẫn đến mất cân bằng cơ, chèn ép dây thần kinh và đau mạn tính.
Ngoài ảnh hưởng đến sức khỏe cá nhân, căng thẳng cơ thể còn làm giảm độ chính xác, kéo dài thời gian điều trị và ảnh hưởng đến năng suất làm việc.
Thiết lập công thái học
Một phòng điều trị được bố trí hợp lý là yếu tố then chốt giúp duy trì tư thế đúng. Dưới đây là một số gợi ý:
- Chiều cao ghế: Điều chỉnh ghế nha sĩ (tốt nhất là loại yên ngựa) sao cho bàn chân đặt phẳng trên sàn và đầu gối thấp hơn hông để giữ đường cong thắt lưng tự nhiên. (Điều này thường đạt được khi bạn “ngồi mép ghế.”)
- Vị trí bệnh nhân: Ngả ghế bệnh nhân sao cho vùng cần điều trị nằm trong tầm nhìn mà không cần gập cổ quá mức. Đầu bệnh nhân nên ngang tầm khuỷu tay của bác sĩ, cẳng tay song song với sàn nhà.
- Bố trí dụng cụ: Sắp xếp các dụng cụ thường dùng trong tầm với để giảm động tác vặn người hoặc với tay quá mức. Hệ thống cấp dụng cụ nên được đặt ở độ cao ngang khuỷu tay.
- Vị trí 12 giờ: Luôn cố gắng đảm bảo có thể tiếp cận được vị trí 12 giờ bằng mọi giá. Di chuyển ghế bệnh nhân hoặc loại bỏ vật cản để tránh phải nghiêng người.
Kéo giãn
Các động tác kéo giãn mục tiêu, thường xuyên có thể giúp chống lại mỏi cơ và phục hồi độ linh hoạt. Nghiên cứu chỉ ra rằng việc di chuyển và kéo giãn định kỳ làm giảm căng cơ, tăng tuần hoàn và cải thiện hiệu suất làm việc.
Một số động tác nên thực hiện giữa các bệnh nhân hoặc vào buổi trưa:
- Kéo giãn cổ: Nghiêng đầu nhẹ sang một bên, tai gần vai. Giữ 20–30 giây. Lặp lại với bên còn lại.
- Xoay vai: Xoay vai tròn về phía sau 10 lần, sau đó về phía trước 10 lần.
- Duỗi ngực – kéo giãn ngực và lưng trên: Đan tay sau đầu, nhẹ nhàng ưỡn ngực và ngửa đầu, mở rộng ngực.
- Vặn xoắn cột sống khi ngồi: Ngồi thẳng, xoay thân sang phải, đặt tay trái lên đùi phải. Giữ 20–30 giây, rồi đổi bên.
- Kéo giãn cổ tay và cẳng tay: Duỗi một tay ra trước, lòng bàn tay hướng lên. Tay còn lại nhẹ nhàng kéo các ngón tay về phía cơ thể để kéo giãn cơ gấp cẳng tay.
.jpg)
Xây dựng sức mạnh nền tảng
Việc đưa cơ thể vào tư thế trung lập chỉ là một phần – việc duy trì nó trong suốt các thủ thuật kéo dài hay khi đối mặt với áp lực tâm lý là một chuyện khác. Sức bền đến từ khối lượng cơ được xây dựng để đáp ứng yêu cầu thể chất trong hành nghề nha khoa.
Các bài tập kháng lực nên thực hiện 3–4 hiệp, mỗi hiệp 12–15 lần:
- Squat: Có hoặc không có tạ, hai chân rộng bằng vai, lưng thẳng, đầu gối vững, hạ hông xuống và đứng lên.
- Row (kéo tạ về phía bụng): Giữ lưng thẳng, vai thả lỏng, kéo tạ hoặc dây đàn hồi về ngang rốn.
- Reverse fly (mở vai ngược): Cố định vai và kéo hai xương bả vai lại gần nhau. Dùng tạ nhẹ hoặc dây đàn hồi.
- Superman: Nằm sấp, tay vươn thẳng trước mặt, đồng thời nâng ngực và chân khỏi sàn. Giữ 15–30 giây rồi hạ xuống.
- Crunch (gập bụng): Nằm ngửa, co cơ bụng để nâng nhẹ phần thân trên khỏi sàn. Giữ 5 giây rồi thả.
Lợi ích lâu dài của việc ý thức tư thế
Việc duy trì thói quen tư thế đúng không chỉ giúp ích khi hành nghề mà còn bảo vệ sức khỏe lâu dài. Thực hành công thái học đúng cách giúp giảm nguy cơ đau mạn tính, thoái hóa cột sống và chấn thương do căng thẳng lặp lại.
Dù yêu cầu nghề nghiệp khó thay đổi, nhưng các bác sĩ nha khoa hoàn toàn có thể chủ động chăm sóc cơ thể mình. Tư thế làm việc tốt, kéo giãn định kỳ và nhận thức đúng đắn là những chiến lược thực tế, dễ áp dụng để nâng cao sức khỏe cá nhân và kết quả điều trị cho bệnh nhân.
Đầu tư cho tư thế ngay hôm nay là đầu tư cho tương lai nghề nghiệp bền vững và khỏe mạnh.
Ghi chú của biên tập viên: Bài viết này lần đầu tiên được đăng trên bản tin Clinical Insights – một ấn phẩm của Endeavor Business Media Dental Group
Bạn có thể tìm hiểu thêm các loại thiết bị nha khoa thông dụng
Tay khoan nha khoa
Thiết bị thiết yếu
Thiết bị chuẩn đoán hình ảnh trong nha khoa
Thiết bị vô trùng
Ghế nha khoa
Máy hút phẫu thuật
Máy nén khí