Bruxism – thói quen nghiến hoặc siết chặt răng – là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến nứt răng, đặc biệt trong bối cảnh bệnh nhân ngày càng gặp nhiều stress và rối loạn khớp cắn. Răng nứt không chỉ là thách thức chẩn đoán, mà còn ảnh hưởng lớn đến điều trị nội nha, phục hình và tiên lượng dài hạn.
Bruxism là gì
Bruxism (nghiến răng hay siết chặt răng) là một rối loạn chức năng cơ nhai, đặc trưng bởi hành động nghiến, siết chặt răng hoặc đẩy hàm dưới một cách lặp đi lặp lại và không tự chủ. Đây là một hiện tượng phổ biến, có thể xảy ra trong lúc thức (bruxism ban ngày) hoặc khi ngủ (bruxism khi ngủ).
Phân loại bruxism:
Bruxism ban ngày (awake bruxism):
- Thường liên quan đến stress, lo âu, căng thẳng tâm lý,
- Bệnh nhân thường có ý thức về hành vi siết răng.
Bruxism khi ngủ (sleep bruxism):
- Xảy ra vô thức trong lúc ngủ,
- Có thể liên quan đến rối loạn giấc ngủ, ngưng thở khi ngủ, hoặc rối loạn thần kinh trung ương.
Dấu hiệu nhận biết bruxism:
Mòn răng, mòn múi răng, bề mặt răng phẳng bất thường,
Gãy, nứt răng hoặc vỡ phục hình,
Căng tức hoặc đau cơ nhai, cơ thái dương, đau khớp thái dương hàm (TMJ),
Răng nhạy cảm bất thường, đặc biệt với lạnh,
Lằn hằn răng ở lưỡi, niêm mạc má (dấu hiệu lâm sàng).
Tác hại của bruxism:
Nứt răng, gãy múi răng, vỡ trám hoặc mão,
Tiêu xương ổ răng, tụt nướu,
Đau cơ mặt, đau đầu, rối loạn khớp thái dương hàm,
Giảm tuổi thọ của răng và phục hình.
Nguyên nhân:
Tâm lý: stress, lo âu, căng thẳng kéo dài,
Sinh lý: rối loạn giấc ngủ, ngưng thở khi ngủ,
Thuốc: một số thuốc chống trầm cảm, thuốc kích thích,
Thói quen: nhai một bên, cắn bút, cắn móng tay,
Khớp cắn bất thường, thiếu răng làm lệch hàm.
Điều trị bruxism:
Máng chống nghiến (mouthguard) đeo khi ngủ để bảo vệ răng,
Vật lý trị liệu cơ nhai, xoa bóp, chườm nóng,
Điều chỉnh khớp cắn, phục hình lại khớp cắn nếu cần,
Can thiệp tâm lý, thư giãn, giảm stress,
Thuốc hỗ trợ: thuốc giãn cơ, chống lo âu trong một số trường hợp.
Bruxism: Tác nhân âm thầm gây nứt răng
Bruxism là hoạt động co cơ nhai lặp lại không tự nguyện, có thể xảy ra ban ngày hoặc ban đêm. Các nghiên cứu cho thấy lực cắn từ bruxism có thể đạt đến 900N (91,7kg) cao hơn nhiều so với lực nhai sinh lý thông thường (350–450N).
Hậu quả:
- Gây nứt hoặc vỡ răng chưa trám,
- Làm hỏng phục hình gián tiếp,
- Thậm chí gãy trụ implant.
Các răng thường bị ảnh hưởng nhất là: răng cối lớn hàm dưới, đặc biệt răng số 6 và 7, và răng tiền cối hàm trên.
Đánh giá bruxism và răng nứt: Đừng chỉ dựa vào triệu chứng
Các phương pháp đánh giá bruxism:
- Lâm sàng: khám ngoài mặt (phì đại cơ cắn, hàm vuông), lưỡi lằn vết răng, đường alba niêm mạc má, mòn răng.
- Cận lâm sàng: đo điện cơ (EMG) để ghi nhận hoạt động cơ nhai.
- Tự khai: bảng câu hỏi, tiền sử stress, lo âu.
⚠️ Không có công cụ nào đủ độ chính xác tuyệt đối — nên kết hợp đa phương pháp.
Đánh giá răng nứt:
- Triệu chứng điển hình: đau thoáng qua khi ăn đồ dai, cứng, đau khi nhả áp lực, nhạy cảm với lạnh.
- Khám lâm sàng: dùng Tooth Slooth để xác định múi nứt.
- Chẩn đoán hình ảnh: dấu hiệu viêm quanh chóp, tiêu xương dọc, túi nha chu khu trú, nứt lan xuống sàn buồng tủy.
⚠️ Không điều trị chỉ vì "thấy vết nứt" – chỉ điều trị khi có triệu chứng rõ ràng hoặc tổn thương kèm theo.
Phân loại và tiên lượng răng nứt
Vị trí và mức độ nứt ảnh hưởng trực tiếp đến tiên lượng:
| Vị trí vết nứt |
Tỷ lệ sống sau điều trị |
| Chỉ giới hạn ở men/ngà cổ răng |
90–92% (5 năm) |
| Nứt đến sàn buồng tủy |
Tiên lượng rất xấu |
| Nứt đến lỗ ống tủy, không tổn thương nha chu |
82% (5 năm) |
| Nứt xuống vùng chân răng kèm tiêu xương/túi nha chu |
74% (2 năm) |
📌 Chỉ số Iowa Staging Index hỗ trợ bác sĩ trao đổi tiên lượng với bệnh nhân dựa trên độ sâu túi nha chu, vị trí nứt và tình trạng viêm quanh chóp.
Xử trí nội nha: Cẩn trọng và có hệ thống
Khi nào nên điều trị nội nha?
Tiến hành điều trị tủy khi:
- Răng có khả năng phục hồi,
- Nha chu lành mạnh, túi <3mm,
- Răng không lung lay,
- Và có giá trị chức năng cao.
Mẹo lâm sàng:
Gây tê phối hợp: block + tiêm dây chằng.
Mở buồng tủy cẩn thận, tránh gãy vỡ thêm.
Sử dụng kính lúp, đầu siêu âm, mũi khoan cổ dài, file nhỏ (C-pilot) để định hướng.
Bảo tồn tối đa ngà vùng cổ chân răng bằng file taper nhỏ.
Trám bít nhẹ nhàng, tránh ép bên.
Dùng sealer thủy lực (Ca-silicate), core composite dán đôi,
Luôn kết hợp hàm nhai đêm sau điều trị.
Phục hình sau điều trị: Không chần chừ!
Sau điều trị tủy, cần phục hình trong 2–4 tuần đầu để bảo vệ cấu trúc răng còn lại.
Gợi ý phục hình:
Giảm khớp cắn, đắp lõi composite,
Bơm keo dán vào đường nứt, tạo liên kết hóa học,
Onlay hoặc mão toàn phần với vật liệu bền, bảo tồn mô răng.
Trong một số trường hợp có thể dùng vòng chỉnh nha để bảo tồn tạm.
Lưu ý đặc biệt: Đánh giá nha chu và khả năng phục hồi
Răng nứt kèm:
- Túi nha chu sâu,
- Tiêu xương khu trú,
- Răng lung lay,
thường có tiên lượng xấu.
Bác sĩ nên tư vấn sớm nhổ răng để bảo tồn xương ổ, đặc biệt khi có kế hoạch:
- Cấy ghép implant,
- Làm cầu răng cố định.
Các case lâm sàng
Răng UL7 có triệu chứng (viêm tủy không hồi phục), kèm theo vết nứt lan về phía gần dưới mào xương (gạch vàng) và hình ảnh trên phim cho thấy tiêu xương đứng khu trú (mũi tên đỏ).
(a–f) Viêm quanh chóp cấp liên quan đến hội chứng răng nứt. Răng LL7 không có dấu hiệu lung lay hay tổn thương nha chu. Nhiều vết nứt được quan sát bên ngoài ngay từ đầu (mũi tên vàng). Sự lan rộng của các vết nứt vào bên trong (gạch đỏ) đã được ghi nhận đầy đủ để đánh giá tiên lượng và thiết lập kênh trao đổi thông tin với bệnh nhân.
(a–c) Điều trị nội nha và phục hồi cho răng UR6 được chẩn đoán viêm tủy không hồi phục liên quan đến hội chứng răng nứt, thực hiện trong một lần hẹn.
(d,e) Giảm khớp cắn (gạch xanh) và bơm vật liệu composite vào các khe nứt (mũi tên xanh).
(f,g) Đặt onlay composite trực tiếp tạm thời (đường viền tròn dày màu xanh xung quanh).
(h) Bệnh nhân được chuyển lại cho bác sĩ giới thiệu để tiến hành phục hình phủ múi bằng mão (đám mây sơ đồ màu xanh).
Kết luận
Quản lý răng nứt do bruxism không chỉ là xử lý một chiếc răng bị đau, mà là điều trị cả một hệ thống sinh học và chức năng.
Các bạn có thể tham khảo thêm các loại vật liệu nội nha phổ biến
Cone trám bít ông tủy
Trâm tay, trâm máy điều trị tủy
Các loại dung dịch bơm rửa ống tủy
Vật liệu trám bít ống tủy
Các loại chốt gia cố ống tủy sau điều trị nội nha
Dụng cụ sử dụng trong điều trị nội nha
Thiết bị nội nha