Trí tuệ nhân tạo AI trong nha khoa - Xu hướng mới trong điều trị

Trí Tuệ Nhân Tạo (AI) Là Gì?

Trí tuệ nhân tạo (AI), hay Artificial Intelligence, là một lĩnh vực trong công nghệ máy tính, nhằm tạo ra các hệ thống có khả năng thực hiện những nhiệm vụ đòi hỏi trí thông minh của con người, như nhận diện hình ảnh, xử lý ngôn ngữ tự nhiên, ra quyết định, và học hỏi từ kinh nghiệm.

Cụ thể, AI có thể mô phỏng các quá trình nhận thức và hành vi của con người, bao gồm:

• Nhận diện hình ảnh: AI có thể phân tích và nhận diện các đối tượng, chẳng hạn như nhận diện khuôn mặt, phát hiện vật thể trong ảnh, hoặc nhận diện bệnh lý trong các bức ảnh X-quang.
• Xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP): AI giúp máy tính hiểu và tương tác với ngôn ngữ con người, chẳng hạn như qua các trợ lý ảo như Siri, Google Assistant.
• Học máy (Machine Learning): AI sử dụng thuật toán để học từ dữ liệu, giúp máy tính cải thiện khả năng tự động hóa mà không cần phải lập trình chi tiết từng bước.
• Ra quyết định: AI có thể phân tích dữ liệu lớn để đưa ra những quyết định chính xác hơn, như trong các hệ thống gợi ý (ví dụ, gợi ý sản phẩm trên các nền tảng thương mại điện tử).

Mục tiêu của AI là giúp các hệ thống máy tính trở nên "thông minh" hơn, có khả năng tự động hóa công việc, giải quyết vấn đề và học hỏi từ dữ liệu mà không cần sự can thiệp của con người. AI đang ngày càng được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực, từ y tế, giao thông, giáo dục đến tài chính và sản xuất.

Trí tuệ nhân tạo trong nha khoa

Bối cảnh

Theo English Oxford Living Dictionary, Trí tuệ nhân tạo (AI) được định nghĩa là “lý thuyết và phát triển của các hệ thống máy tính có khả năng thực hiện các nhiệm vụ mà thông thường cần đến trí thông minh của con người, chẳng hạn như nhận diện hình ảnh, nhận diện giọng nói, ra quyết định và dịch thuật giữa các ngôn ngữ.”

Hầu hết các ứng dụng AI sử dụng học máy (machine learning), trong đó hệ thống liên tục phân tích một tập dữ liệu huấn luyện để xác định và học các mô hình tiềm ẩn nhằm giải quyết một nhiệm vụ nhất định, chẳng hạn như phát hiện vật thể trên hình ảnh (ví dụ: tổn thương sâu răng trên phim X-quang) hoặc dự đoán các sự kiện dựa trên dữ liệu số (ví dụ: nguy cơ mất răng trong tương lai dựa trên dữ liệu lịch sử và lâm sàng của bệnh nhân). Hiệu suất của các ứng dụng AI thường được đánh giá trên tập dữ liệu thử nghiệm chưa từng thấy trước đó.

Hiện nay, AI đã được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực, bao gồm thị giác máy tính (phân tích hình ảnh hoặc video), xử lý ngôn ngữ tự nhiên (phân tích giọng nói), robot, thực tế ảo và mô phỏng. Trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe và khoa học sức khỏe, ngày càng nhiều ứng dụng AI đã đạt đến mức độ trưởng thành lâm sàng, tức là có tính hữu dụng và được cấp phép theo quy định.

Liên đoàn Nha khoa Thế giới (FDI) đã công bố Sách trắng về AI trong nha khoa, nêu bật những khả năng vượt trội của AI nhờ sự phát triển của dữ liệu số, phần cứng và phần mềm, đồng thời nhấn mạnh tiềm năng AI trong việc cách mạng hóa chăm sóc sức khỏe răng miệng, giáo dục và nghiên cứu. Điều này phù hợp với chiến lược Tầm nhìn 2030 của FDI, hướng đến sức khỏe răng miệng tối ưu cho tất cả mọi người.

Phạm vi

Tuyên bố chính sách này nhằm cung cấp hiểu biết cơ bản về AI, đồng thời kêu gọi cộng đồng nha khoa, bao gồm bác sĩ nha khoa, nhà giáo dục, nhà nghiên cứu, nhà sản xuất và nhà hoạch định chính sách, tận dụng lợi ích của AI trong khi vẫn nhận thức và giải quyết các rủi ro và thách thức vốn có.

Định nghĩa

• Trí tuệ nhân tạo (AI): Khả năng của một hệ thống kỹ thuật để tiếp thu, xử lý và áp dụng kiến thức (ISO/IEC 22989).
• Học máy (Machine Learning): Quá trình trong đó các công nghệ máy tính được sử dụng để hệ thống có thể học từ dữ liệu hoặc kinh nghiệm (ISO/IEC 23053).

Nguyên tắc

Việc triển khai AI trong nha khoa cần cân nhắc đến hệ thống y tế và các yếu tố xã hội nhằm đảm bảo lợi ích tốt nhất cho bệnh nhân.

AI trong nha khoa mang lại lợi ích ở nhiều cấp độ:

• Đối với bệnh nhân: Chẩn đoán và lập kế hoạch điều trị tốt hơn, hỗ trợ điều trị chủ động, cải thiện khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc bằng cách giảm rào cản về khoảng cách và chi phí.
• Đối với bác sĩ nha khoa: Tăng hiệu quả làm việc, nâng cao chất lượng chẩn đoán và điều trị, tối ưu hóa quy trình làm việc.
• Đối với hệ thống y tế: Giảm chi phí, tiêu chuẩn hóa nhu cầu điều trị, tăng tính công bằng trong chăm sóc sức khỏe.

Tuy nhiên, AI trong nha khoa phải đảm bảo tính hữu dụng và độ chính xác cao. Nếu dữ liệu đầu vào không đảm bảo chất lượng, AI có thể dẫn đến thiên lệch (bias), giảm hiệu suất do khả năng khái quát hóa kém và thậm chí có thể gây hại cho bệnh nhân. Do đó, cần cân bằng giữa bảo vệ dữ liệu và khả năng tiếp cận dữ liệu, đồng thời tăng cường tính hài hòa và khả năng trao đổi dữ liệu giữa các hệ thống.

Trong tương lai, các vấn đề đạo đức và xã hội, bao gồm quyền tự chủ của con người, tính công bằng và tính minh bạch của AI, cần được chú trọng hơn. AI không nên làm gia tăng bất bình đẳng mà cần giúp giảm bất bình đẳng, điều này liên quan mật thiết đến việc dữ liệu huấn luyện AI có đại diện cho các nhóm dân số thiểu số hay không, cũng như mức độ AI có thể tiếp cận được với mọi nhóm bệnh nhân.

Ngoài ra, cần giải quyết nguy cơ thiên lệch tự động hóa (automation bias), tức là bác sĩ quá phụ thuộc vào AI mà không kiểm chứng lại. Hiện tại, vẫn chưa có phương pháp đo lường hiệu suất AI trên các bộ dữ liệu tiêu chuẩn với các tiêu chí đánh giá thống nhất.

Chính sách

FDI khuyến nghị các bác sĩ nha khoa:

• Nâng cao hiểu biết cơ bản về AI. Việc quyết định có sử dụng AI hay không nên dựa trên nguyên tắc nha khoa dựa trên bằng chứng.
• Đánh giá nghiêm túc bằng chứng khoa học hỗ trợ ứng dụng AI trong chăm sóc răng miệng, đặc biệt là tính hữu ích thực tế, khả năng áp dụng trong các bối cảnh cụ thể, tính tổng quát cao và rủi ro thiên lệch thấp. Đồng thời, cần cân nhắc chi phí mà bệnh nhân và hệ thống y tế phải gánh chịu.
• Sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ và tránh thiên lệch tự động hóa. Trách nhiệm cuối cùng đối với chẩn đoán và điều trị vẫn thuộc về bác sĩ nha khoa (quyền tự chủ của con người).

FDI khuyến khích các nhà giáo dục, nhà nghiên cứu, nhà phát triển, nhà hoạch định chính sách và các bên liên quan:

• Áp dụng chương trình đào tạo AI cốt lõi trong đào tạo nha khoa đại học và sau đại học.
• Tham gia các hoạt động tiêu chuẩn hóa và quản lý AI, chẳng hạn như phát triển các tiêu chuẩn ISO để đảm bảo chất lượng cao của AI trong nha khoa.
• Hỗ trợ đánh giá và chứng nhận AI nha khoa dựa trên nguyên tắc nha khoa dựa trên bằng chứng, đồng thời phát triển các phương pháp đo lường hiệu suất AI trên các quần thể và bối cảnh khác nhau.
• Cân bằng giữa bảo vệ dữ liệu và sử dụng dữ liệu y tế một cách đạo đức để đảm bảo lợi ích cho bệnh nhân và cộng đồng. Việc tiếp cận dữ liệu đa dạng sẽ giúp AI nha khoa có tính khái quát cao hơn và tránh phân biệt đối xử với các nhóm dân số thiểu số, thúc đẩy công bằng trong chăm sóc sức khỏe.
• Thúc đẩy và khuyến khích các ứng dụng AI mang lại lợi ích rõ ràng cho bệnh nhân, bác sĩ, hệ thống y tế và xã hội.
• Giải quyết các thách thức thực tiễn khi tích hợp AI vào nha khoa, bao gồm tiêu chuẩn hóa dữ liệu và khả năng tương thích giữa các hệ thống phần mềm.

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm

Thông tin trong chính sách này dựa trên các bằng chứng khoa học tốt nhất có sẵn tại thời điểm công bố. Nội dung có thể được diễn giải phù hợp với các đặc điểm văn hóa và yếu tố kinh tế - xã hội hiện hành.

Kết Luận

Trí tuệ nhân tạo đang mở ra một kỷ nguyên mới trong nha khoa, giúp nâng cao chất lượng chẩn đoán, tối ưu hóa điều trị và cải thiện trải nghiệm của bệnh nhân. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa tiềm năng của AI, bác sĩ nha khoa cần có kiến thức vững vàng về công nghệ, đồng thời đảm bảo AI được sử dụng một cách an toàn, có kiểm soát và tuân theo nguyên tắc y khoa dựa trên bằng chứng.