An toàn hệ thống hút trong nha khoa: Nguy cơ “hút ngược” và hướng dẫn phòng tránh

Trên ghế nha với hệ thống hút: Hướng dẫn an toàn dành cho nha sĩ vệ sinh răng miệng 

Tác giả: Patti DiGangi, BS, RDH
Ngày 1 tháng 11 năm 2018 – Cập nhật tháng 10 năm 2025

1. Hiện tượng “hút ngược” là gì?

Khi bệnh nhân ngậm kín môi quanh đầu ống hút, áp suất âm trong ống có thể làm cho chất lỏng từ hệ thống hút chảy ngược lại vào khoang miệng.
Hiện tượng này thường xảy ra khi:

• Ống hút được đặt cao hơn miệng bệnh nhân,

• Ống hút nước bọt hoạt động đồng thời với hệ thống hút mạnh,

• Không có van chống hút ngược (antiretraction valve) hoặc van này hoạt động kém.

Nghiên cứu của Watson & Whitehouse (JADA, 1993) đã chứng minh: khi sử dụng dung dịch nhuộm đỏ, các dấu vết màu xuất hiện trở lại trong miệng bệnh nhân – bằng chứng rõ ràng cho thấy hiện tượng hút ngược thực sự xảy ra.

2. Nguy cơ lây nhiễm chéo từ hệ thống hút

Khi dịch hút ngược lại chứa nước bọt, máu, mảnh vụn mô hay vi khuẩn từ miệng bệnh nhân khác, nguy cơ nhiễm chéo tăng cao.
CDC (Centers for Disease Control and Prevention) đã xác nhận từ năm 2016 rằng:

“Backflow có thể xảy ra khi chất lỏng trong ống hút chảy ngược lại vào khoang miệng bệnh nhân, đặc biệt khi bệnh nhân khép môi tạo kín đầu ống hút.”

Đây không chỉ là vấn đề vệ sinh, mà còn là vấn đề an toàn y tế, ảnh hưởng đến cả bệnh nhân và đội ngũ lâm sàng.

3. Tầm quan trọng của việc làm sạch hệ thống hút mỗi ngày

Theo các nghiên cứu kiểm soát nhiễm khuẩn, hệ thống hút nha khoa là nơi lý tưởng cho biofilm phát triển – một lớp màng vi sinh vật bám dính bên trong ống dẫn, hình thành chỉ sau vài ngày không vệ sinh.
Khi biofilm phát triển:

• Lực hút giảm rõ rệt,

• Hiệu suất hệ thống kém,

• Tăng nguy cơ phát tán vi khuẩn khi điều trị.

Việc làm sạch, khử khuẩn và khử mùi đường hút mỗi ngày là yêu cầu bắt buộc để đảm bảo:

• Duy trì hiệu quả hút tối đa,

• Kéo dài tuổi thọ thiết bị,

• Bảo vệ sức khỏe người bệnh và nhân viên.

4. Lựa chọn dung dịch vệ sinh hệ thống hút: tránh dùng clo và hóa chất ăn mòn

Từ năm 2017, Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA) đã ban hành quy định nghiêm ngặt trong Best Management Practices for Dental Amalgam Waste, nêu rõ:

“Không được sử dụng chất tẩy có chứa clo, peroxide, iodine hoặc các chất oxy hóa có pH < 6 hoặc > 8 khi vệ sinh đường hút và bẫy amalgam.”

Lý do: các hóa chất này có thể phản ứng với thủy ngân, làm tan hợp chất amalgam và gây ô nhiễm môi trường.

Khi lựa chọn dung dịch làm sạch, bác sĩ và phụ tá nên ưu tiên sản phẩm có:

• pH trung tính hoặc kiềm nhẹ (7–8),

• Không chứa chất oxy hóa mạnh,

• Có enzyme hỗ trợ phân hủy mảnh vụn hữu cơ,

• Tương thích với hệ thống tách amalgam và vật liệu đường hút.

Một ví dụ điển hình là Monarch CleanStream (Air Techniques, Mỹ) – dung dịch làm sạch hệ thống hút có pH 8, không chứa chất oxy hóa, giúp làm sạch, khử mùi, duy trì hiệu suất và tuân thủ quy định EPA.

5. Quy trình bảo trì hằng ngày giúp ngăn hiện tượng hút ngược

Để đảm bảo an toàn tối đa, mỗi bác sĩ và phụ tá nên tuân thủ quy trình kiểm soát nhiễm khuẩn hệ thống hút như sau:

Bắt đầu ca điều trị

• Kiểm tra hoạt động của hệ thống hút.

• Đảm bảo các van chống hút ngược hoạt động tốt.

• Chuẩn bị đầy đủ ống hút vô khuẩn hoặc đầu hút dùng một lần.

Giữa các ca điều trị

• Sau mỗi bệnh nhân, xả nước đường ống hút 20–30 giây.

• Không yêu cầu bệnh nhân ngậm kín môi quanh ống hút.

• Nếu dùng cùng lúc hai hệ thống hút, đảm bảo dòng hút mạnh hoạt động đúng công suất.

Cuối ngày

• Súc rửa hệ thống hút bằng dung dịch chuyên dụng, theo hướng dẫn của nhà sản xuất.

• Không sử dụng dung dịch chứa clo, peroxide hoặc acid.

• Ghi chép vào sổ nhật ký vệ sinh hệ thống hằng ngày.

6. Vai trò của phụ tá và bác sĩ trong kiểm soát nhiễm khuẩn hệ thống hút

Trong hầu hết phòng khám, phụ tá là người trực tiếp vệ sinh hệ thống hút sau mỗi ngày làm việc. Tuy nhiên, trách nhiệm cuối cùng thuộc về bác sĩ phụ trách phòng khám.
Đào tạo định kỳ và giám sát tuân thủ quy trình vệ sinh hệ thống hút là phần quan trọng của chương trình an toàn người bệnh và kiểm soát nhiễm khuẩn nha khoa.

Kết luận

Hiện tượng “hút ngược” là nguy cơ nhiễm chéo có thật, được chứng minh bằng nghiên cứu khoa học và ghi nhận trong hướng dẫn của CDC.
Là những người hành nghề nha khoa, chúng ta không chỉ điều trị – mà còn bảo vệ bệnh nhân khỏi những nguy cơ vô hình.

Hãy đảm bảo rằng mỗi ngày, hệ thống hút của bạn hoạt động an toàn, sạch sẽ và hiệu quả.
Một quy trình vệ sinh đúng chuẩn – dù chỉ mất vài phút – có thể ngăn chặn hàng trăm nguy cơ lây nhiễm chéo và bảo vệ danh tiếng chuyên môn của phòng khám.

Tài liệu tham khảo